Unfamiliar and Uncomfortable
Vrijdag was ik bij de oratie van professor David Fontijn.¹ Wat heeft een contemporain archeoloog te zoeken bij een toespraak van een grafheuvelman? Indirect misschien wel meer dan gedacht.
Fontijn raakte bij mij vorig jaar een snaar toen hij op een symposium een verhaal vertelde van een bronstijd familie die voor de ogen van de kinderen in de pan werd gehakt. De smakelijke details werden daarbij niet ontzien en de toehoorders ook niet. Voor mij raakte Fontijn daar aan wat te vaak achterwege blijft: conflictarcheologie is geen jongensboek en het loopt meestal slecht af.²
Opgetogen, of beter gezegd iets opgelaten buiten mijn peergroup, kwam ik 18 maart dus terecht achter in de zaal van het Academiegebouw in Leiden. Fontijn verdedigde zijn aanstelling als hoogleraar Archaeology of early Europe en zijn focus op deep history. Hij maakte daarvoor onderscheid tussen de school die de moderne tijd – het Europa van nu – probeert te verklaren uit haar recente voorgeschiedenis en de tak van sport die de nadruk juist meer legt op het oudere verleden. In dat oudere zit volgens Fontijn nogal wat aanleiding tot bescheidenheid, of zelfs (maatschappij)kritische zelfreflectie. De bronstijd is niet alleen fascinerend of belangrijk: het is ook een periode die ons verwart en pijnlijk confronteert met aspecten van ons verleden die we niet kennen, of zelfs niet willen weten.

David Fontijn (foto LU)
Now we’re talking, daarom ben ik dus hier: contemporaine archeologie is ook een kritische archeologie. Daar herken ik me in de zienswijze van Fontijn. Als hij later in zijn verhaal ook nog de noodzaak van onconventionaliteit, het delen van kennis, netwerktheorie en sociale verantwoordelijkheid bespreekt en subtiel toevoegt dat het huidige productdenken in de wetenschap deze zaken gemoedelijk de grond in boort, heeft hij zijn punt voor mij wel gemaakt. Zit er een like knop ergens in al dat eikenhout in het Academiegebouw?
Of ik Fontijn werkelijk veel ga tegenkomen als contemporain archeoloog valt natuurlijk te bezien, maar ik vond het prettig zijn verhaal te horen en hem te feliciteren met zijn aanstelling. Toen ik me na de handdruk omdraaide liep ik pardoes een andere contemporain archeoloog tegen het lijf! Warempel, maar liefst twee stuks in de zaal en dat terwijl we nog altijd een Rode Lijst soort zijn! Buitengewoon! Ik zie de toekomst ineens zonnig tegemoet.
<>
¹(Un)familiar and (un)comfortable – de deep history of Europe. Oratie van Prof. dr. D.R. Fontijn, maart 2016. Een toelichting op de oratie vind je op de website van de Leiden Universiteit. ] [ edit: de hele oratie vind je op Academia.
² Zie evt mijn artikel in Archeobrief.