Barakken en Woonoorden

Dit is een crosspost van Moluks Erfgoed

Openluchtmuseum, familie-uitje, vlak voor sluiting: opa en oma wilden met de neefjes liever nog even naar de papiermolen, dus opsplitsen was nodig als ik toch nog even een bezoek wilde brengen aan de Molukse Barak. Deze barak staat daar sinds 2003 en ik heb hem één keer eerder bezocht. Daarvan kan ik me echter niet meer herinneren dan de pop van die dame aan de ‘blanke zijde’ van het gebouw. Ik schaam me een beetje…als ik toen meer voorkennis had gehad, had ik het dan beter begrepen?

Opvallend vond ik nu de tekst voor de ingang. De bewoordingen, waar ik me zelf nogal zorgen over maakte rondom de aanvraag van de monumentstatus van de Punt, staan hier gewoon vermeld: “De regering […] breekt die belofte. Dat leidt tot grote woede bij de tweede generatie. En die woede mondt uit in de gewelddadige treinkapingen en de schoolgijzeling in de jaren ’70.” Bam! En zo is het. Als het causale verband tussen die gebeurtenissen in 2003 al op een bordje kon, waarover maakte ik me dan zorgen vorige maand? Of zijn de tijden veranderd door het nu lopende, soms zeer ongenuanceerde, debat over immigratie en terrorisme?

Prachtig vond ik een filmpje van theatergroep Delta. De Molukse vader aan de eettafel, autoritair, hoofd van het gezin, maar ook gekrenkt en verstard door de verloren status en de verbroken belofte van de Nederlandse regering: de setting was me nu wél in één seconde duidelijk. Het vermeende tijdelijke verblijf in Nederland wordt indringend verbeeld door de stapelbedden en de klaarstaande koffers in de museale opstelling daarnaast (zie foto).

Dat de barak in 2005 de European Museum Award won, lijkt me zeer terecht. Musea worden vaak gezien als een product van het (koloniaal) imperialisme en liggen daarom vanuit de kritische wetenschap altijd sterk onder een ethisch vergrootglas. Als tegenreactie zijn musea op hun beurt nu vaak het braafste jongetje van de klas….maar daar is niks mis mee. Er is echter één probleem, waar het museum zelf weinig aan kan doen: de barak hoort hier niet. Zij is verplaatst vanuit het Brabantse Lage Mierde. De originele plek van het woonoord is nu de gemeentewerf. Vooruit, er staat sinds 2012 een klein monument, maar verder is er niets meer.

Afgezien van Vught, dat altijd bewoond is gebleven, is er van de oorspronkelijke woonoorden weinig meer over. De kampen Amersfoort en Westerbork, en overigens ook Vught, zijn nationaal monument. Niet omdat de Molukkers er zaten, maar vanwege de Tweede Wereldoorlog. Wel wordt op deze plekken aandacht besteed aan de Molukse kwestie. Maar hoe zit het met de andere woonoorden? Volgens het boek van Smeets en Steijlen waren er 90 in Nederland. Als archeoloog vertaal ik dat als 90 mogelijke vindplaatsen van archeologische sporen en 90 plaatsen van herinnering.