Published on september 3rd, 2023 | by admin
0Archeologie en het einde van de (rode) mens
Ze klinkt bijna ontredderd. “Hoe kan het, hoe is het denkbaar, dat gevangenen in de Goelag, die dagelijks de lijken met kruiwagens moesten wegdragen, bij terugkeer toch trouw blijven aan het communistisch regime?” roept Julie Blussé uit. OVT radio besprak zonet het boek ‘Het einde van de rode mens’ van Svetlana Alexijevitsjvan, een getuigenis van de verschrikkelijke aard van het communistisch regime. Naarmate het interview steeds dichter bij de kern komt, neemt recensent Lise Weeda steeds meer pauze, aarzelt langer en wijkt steeds vaker uit naar metafoor. En terecht.
Het raakt me hoe het gesprek krachtig laat zien hoe historische- en archeologische wetenschappen uiteindelijk nooit in staat zijn het object van hun onderzoek werkelijk te verklaren. Het wordt benaderd, zo dicht mogelijk, maar net als het er op aan komt, volgt onvermijdelijk stap naar het domein van schoonheid, verwondering, verbazing, of regelrechte afschuw. En soms (vaak?) allemaal tegelijk. Kortom het domein van de ervaring. Dit gaat net zo goed op voor het verhaal van het hele kleine, als voor de grote geschiedenis; van de beverage can pull tab, tot de genocide van Stalin, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verstrengeld en de som van de delen is kleiner dan alle delen zelf – maar vooruit soms lijkt het bij de grote verhalen, zoals ook klimaatverandering, het makkelijkst waarneembaar.
Sprekend over klimaatverandering: als we het verleden en heden niet echt kunnen kennen door het verzamelen van archeologische data, wat is dan nog de rol van de archeoloog? Niet de verklaring met kennis in ieder geval. Een archeoloog kan het probleem niet oplossen. Dus wat dan wel? Ik zie ons als bemiddelaars, die kunnen sturen (of helpen in) hoe het gesprek over onszelf wordt gevoerd. Wij kunnen laten zien how deep the rabbithole goes; hoe fantastisch wonderlijk liefdevol gruwelijk onverklaarbaar het verhaal van de mens en de wereld is. Dat is niet nieuw en niet mijn idee – dit was altijd al zo – maar ten overstaan van de verandering die al gaande is, is het belangrijker dan ooit.
Het interview met Lise Weeda op OVT van 3 september is hier terug te luisteren.